In één klap werd in maart 2020 de knop omgezet: wat offline gebeurde, moest nu allemaal online gaan. Het is echter niet zo dat mensen elkaar niet online ontmoetten. Het gebruik van sociale media groeit nog steeds. In Nederland gebruiken ongeveer elf miljoen mensen sociale media. In januari 2020 is onderzocht dat 95% van de Nederlandse bevolking gebruik maakt van het internet. Online ontmoetingen werden echter wel de norm in deze tijd van crisis. Zo is dat ook met de kerk. De vraag hoe de PKN online present is tegenover offline, is daarom enorm relevant. In het kort werpen we een blik op de online presentie van de PKN in Groningen. Hoewel de gemeentes verbonden met elkaar lijken, herkennen we ook afstand. Waar liggen er kansen?
Eize Kaptijn en Marco Bijdevaate
Om een idee te krijgen van de online presentie van de PKN-kerken in de stad Groningen hebben we extern gezocht via zoekmachines, maar daarnaast ook intern gekeken naar wat de kerken zelf doen online. Eerst zochten we via drie zoekmachines naar ‘christelijke gemeenschappen Groningen’ en ‘kerk Groningen’. Op deze manier ontstond er een extern beeld. De eerste zoekresultaten zijn opvallend. Bij geen enkele zoekmachine staat één van de vijf PKN-kerken tussen de eerste vijf resultaten. Sterker nog: er is geen enkele directe link naar de PKN tussen de tien unieke resultaten die naar voren komen bij de verschillende zoekmachines. Dat verandert door de zoekresultaten bij de tweede. Dan komen we als eerste de Stadskerk, de Nieuwe Kerk en de Immanuelkerk tegen. Daarnaast zien we het gebouw Martinikerk en de wijkgemeente. Drie van de vijf PKN-gemeenten zijn direct zichtbaar wanneer er gezocht wordt op ‘kerk Groningen’. Voor het vinden van de twee andere gemeenten moet meer moeite gedaan worden.
Kijken we naar de online presentie intern, dan vallen er drie dingen op. Elke PKN-gemeente in Groningen heeft een eigen website. Enerzijds tonen de Immanuëlkerk/De Ark (Groningen-Zuid), De Fontein en De Bron veel van hun activiteiten als gemeente. Anderzijds zien we dat de Nieuwe Kerk de bezoeker begroet met haar visie om een open en behulpzame kerk te zijn. Op de site van de Nieuwe Kerk is het ook mogelijk om te reageren op stukken die online staan. Het derde wat opvalt is de Martinikerk die twee websites heeft, die van de wijkgemeente en van het gebouw. Op de site van de wijkgemeente wordt men begroet met de keuze ‘ik ben nieuw’ en ‘agenda’, wat kan duiden op een focus op nieuwkomers. Op elke website is aandacht voor de pastorale zorg en de kerkdiensten.
Naast dat elke PKN-kerk een eigen website heeft, is er ook een overkoepelende website die doorverwijst naar de individuele websites. Wat opvalt is dat op de website vooral wordt ingezet op het voorzien van informatie. Om de PKN-kerken op sociale media te vinden, is voorkennis nodig. Wanneer de kerken gevonden zijn, heeft de Nieuwe Kerk de meeste volgers. Vier van de vijf PKN-gemeenten kunnen ook op andere sociale media gevonden worden. Vooral YouTube lijkt een populair medium voor de gemeenten. Via de verschillende online media communiceren de kerken verschillend over het Evangelie en diens rol, wat zij geloven en hoe zich dat uit in wat zij doen.
Door bewuster online present te zijn kan de kerk haar bereik uitbreiden en standvastiger delen waarin zij gelooft, ook na deze crisis. De vijf PKN-gemeenten in Groningen hebben de weg naar het internet al gevonden. Maar ze lijken daar niet coherent samen aanwezig te zijn. Het is zichtbaar dat ze zich daar ook wisselend thuis voelen. Er zijn online veel kansen wanneer de kerken verbinding met elkaar zouden vinden. Er zou onderzoek gedaan kunnen worden naar de doelgroepen die de kerken willen bereiken en hoe de kerk zich naar die doelgroepen wil opstellen. Voor de gezamenlijke online presentie van deze kerken is herkenning nodig, overeenstemming in stijl, drijfveer en een gezamenlijke visie over bijvoorbeeld de rol van het Evangelie. Online presentie per individuele kerk kan hier veel aan bijdragen; er is ruimte om te ontdekken wat bij de gemeenten past, welke content en interactie er samen aangeboden kan worden, zoals podcasts, meditaties, filmpjes, grafisch en beeldend materiaal. Zo kan elke gemeente de online presentie zelf stimuleren via sociale media en de website. De online wereld kan mensen maar ook kerken met elkaar verbinden, de kerk staat voor de uitdaging om die verbinding te zoeken en voor haar leden te bewerkstelligen. Wanneer duidelijk is waarom de kerk online present wil zijn, kan de kerk dichterbij komen dan ooit.
Eize en Marco zijn eerstejaars in de driejarige master gemeentepredikant aan de PThU. Dit artikel is voortgekomen uit de cursus ‘Cross-Cultural Communication of the Gospel’ van Benno van den Toren en Theo Pleizier.
