Op een zaterdagmorgen stap ik binnen bij de cantorij Vieringen op Weg – die is aan het repeteren voor de uitvoering van een zangspel. In een tweede Viering op Weg over het boek Job wordt deze dramatische vertolking van de rechtszaak in het boek Job vertolkt door de cantorij en enkele solisten. Ik was nieuwsgierig waarom en hoe deze productie tot stand was gekomen. Daartoe raakte ik in gesprek met Tiemo Meijlink, voorganger in deze cyclus en klarinettist, Cas Straatman, dirigent en degene die de tekst op muziek heeft gezet, en Ingrid Webbink, lid van de voorbereidingsgroep en deel uitmakend van de cantorij Vieringen op Weg.

Om maar te beginnen: waarom Job als thema?
Ingrid: “Omdat in dat boek de vragen die wij allemaal hebben over het lijden in de wereld aan de orde gesteld worden. Makkelijke antwoorden erop, zoals: iemand zal het er wel naar gemaakt hebben als hij moet lijden, worden onderuitgehaald. Het is opvallend dat Job, hoe beproefd ook, vasthoudt aan zijn geloof maar toch steeds blijft volhouden dat hij onschuldig is.”

O? Neemt hij aan het eind niet alles terug wat hij gezegd heeft? Ik vond het einde altijd wat goedkoop…
Tiemo: “Je bedoelt zo’n ‘eind goed, al goed’-einde, als in een goedkope roman? Dan moet je dat toch even in de nieuwste vertaling lezen. Daarin is Job wel getroost omdat God antwoord geeft, hoe tegendraads en tegen menselijke verwachting in ook. Maar toegeven dat hij schuldig is, daar is geen sprake van – geen goedkope vroomheid aan het eind.”

Hoe kwamen jullie erbij om hiervan een zangspel te maken?
Cas en Tiemo: “Ons viel het dramatische karakter op van dat boek, het draait om een rechtszaak met Satan als aanklager en Jobs godsvertrouwen als verdachte; het lijkt daarin wel een Griekse tragedie met een raamvertelling eromheen. De vrienden van Job treden op met de bestaande verklaringen over het lijden. Daar reageert Job dan weer heftig op. Dat dramatische heeft ook Henk Fonteijn gezien, die niet alleen enkele bespiegelingen aan het boek Job waagde, maar ook het drama berijmd heeft. Deze berijming heeft Cas weer geïnspireerd om die op muziek te zetten… Dat mocht van Henk Fonteijn en het aardige is: hij komt luisteren naar onze uitvoering!”

Hoorde ik net ook een bekende Bach-melodie in de koraal?
Cas: “Ja, herkenbaarheid brengt wat mij betreft de tekst dichterbij. En Bach was ook niet altijd origineel…”

Is dit eigenlijk vaker gedaan, zo’n dramatische vertolking van Job?
Tiemo: “Mij schiet nu de vertolking, als monoloog, van Henk van Ulsen: Job op Schokland te binnen.”

Nieuwsgierig geworden?

Wat: Viering op Weg over Job, zangspel
Waar: Immanuelkerk
Wanneer: Zondag 3 april om 16:00 uur
Wie: Cantorij Vieringen op Weg en solisten
Tekst: Henk Fonteijn (te vinden in het aardige boekje Ik neem het niet! Korte bespiegelingen bij het boek Job)
Muziek en dirigent: Cas Straatman

De dienst is voorbereid, zoals gebruikelijk bij de Vieringen op Weg, door een voorbereidingsgroep, in dit geval samen met ds. Tiemo Meijlink.

Job, vandaag de dag (n.a.v. hoofdstuk 38)

Sta op, Job, wapen je.
Ik zal je ondervragen, zeg mij wat je weet.

Waar was jij toen ik de kosmos schiep?
Vertel het mij als je zoveel weet.
Wie stelde haar grenzen? Jij weet dat toch?
Wie smeedde de bouwstenen van het atoom;
balde jij in de kern hun krachten samen?
Vroeg jij je nooit af in welke kraamkamer
zij het leven zagen, wie hun aanzijn gaf?
Daalde jij af in de diepten van het zwarte gat,
heb je gezien welk wonderwerk daar geschiedt?
Vertel het mij, als je het allemaal zo goed weet.

Was jij erbij toen ik mijn geest
over de wateren liet zweven
om daarin met eindeloos geduld
de strengen van het leven te weven?
Jouw tijd is de mijne niet!
Hoe ik met opzet de dood daarin
zijn plaats gaf, die pijnlijke weeffout,
aanjager tot blijvende onrust,
tot groei en verbetering,
perpetuum mobile
voor eeuwige cirkelgang?

Voerde jij de regie toen uit de chaos
vanachter de coulissen orde ten tonele
kwam? Zeg het mij dan.
Gaf jij de sterrenstelsels hun plaats?
Ontstak jij de lichten waarmee de kosmos
zich warm houdt, weet je welke uit-
gestrektheid zich buiten jouw blikveld
verliest in mijn eeuwigheid? Vertel het mij.
Stond jij rode reuzen bij in hun doodstrijd,
heb je ooit een blauwe dwerg getroost?

Heb jij het virus leren overleven,
de bacterie bij de hand genomen,
haar geleerd om samen sterk te staan?
Stond jij soms over hun wieg gebogen?

Vraag jij je wel eens af waar jouw verbeelding
zetelt, waar de liefde haar vertrek heeft,
wie de hormonen leerde jongleren?
Was jij het die de hersenschors bedrading
gaf, de amandelkern tot pakhuis maakte
voor alles wat je anders maar zou vergeten?
Waartoe kregen de zwarte lichamen
hun speelterrein? Zeg het mij dan!

Verbeeld jij je te weten hoe dieren denken?
Hoe de octopus zich in al zijn armen bewust is,
de olifant weet wanneer hij moet sterven,
de strandloper zijn weg over de aarde vindt?
Ken jij het wereldwijde leven ondergronds,
het breekbaar tere web van schimmels
en zwammen die zich slim weten te voeden,
bomen en planten hun aanzien geven?

Wat weet jij van leven elders
en werelden die vóór jou geweest zijn,
jij, die in alles beperkt bent
maar toch het hoogste woord voert,
zich soms een god gelijk waant?

……………

Job zweeg, te ver gegaan, hij begreep
dat het mysterie van zijn en zin
zich aan de mens nooit zal openbaren
dat wij gedoemd zijn tot in lengte van dagen
vragend voor donkere spiegels te staan.

Atze van Wieren