Het heeft altijd iets dubbels wanneer je een goed boek aan het lezen bent. Enerzijds wil je graag weten hoe het afloopt, anderzijds is het jammer dat je het uit hebt. De biografie van Judith Koelemeijer over Etty Hillesum is zo’n boek. Het probleem hoe het afloopt, doet zich hier echter ook op een andere manier voor. Hoe mooi en zorgvuldig het leven van Etty Hillesum ook beschreven wordt, over haar waarschijnlijk gruwelijke einde in 1943 kun je in feite alleen speculeren. Misschien dat dit aan de andere kant juist meer diepte geeft aan het levensverhaal van deze jonge vrouw en heeft Judith Koelemeijer haar boek daarom de ondertitel Het verhaal van haar leven gegeven. Want leven doet de Joodse Etty Hillesum, geboren op 15 januari 1914.

Over haar zoekende en tamelijk neurotische leven gaat het. Over haar kennismaking met de handleeskundige Spier, een Joods-Duitse vluchteling. Een ontmoeting die een wending in haar bestaan betekent. Vanaf dat moment kan zij met vallen en opstaan steeds beter richting aan haar leven geven. Dat leidt er uiteindelijk toe dat zij het lot van haar volk wil delen, terwijl ze weet dat dit mogelijk haar dood wordt. Zo wijst ze verschillende mogelijkheden om onder te duiken af. Ze ziet het als haar opdracht om anderen zoveel mogelijk tot steun te zijn. Of haar dat in kamp Westerbork, waar zij in eerste instantie min of meer vrijwillig verblijft, altijd gelukt is, is de vraag. Dat zij na de oorlog door de uitgave van haar dagboeken veel is gaan betekenen staat buiten kijf.

In deze biografie krijg je als het ware de achtergrond te zien waartegen Etty’s geestelijke ontwikkeling zich afspeelt. Daarvan doet ze verslag in haar dagboeken, die ze vrijwel direct na de ontmoeting met Spier begint. Je krijgt in het algemeen een inkijk in het leven van jongeren in een tijd van toenemende politieke spanningen. Hoe verhoud je je tot wat er in Nazi-Duitsland en later in Holland gebeurt? Hoe kun je je tegen de toenemende repressie verzetten, of moet je je schikken in je lot? En vooral bij Etty: welke rol speelt God hierbij?

Het zijn vragen die steeds weer, ook nu, aan de orde zijn. Hoe ga je als mens om met oorlog, met vluchtelingen, met het kwaad? Het is een grote verdienste dat het Judith Koelemeijer lukt om de lezer door haar biografie over Etty Hillesum hierover na te laten denken. Door haar heldere schrijfstijl wordt het boek niet te zwaar en blijft het tot de laatste bladzijde boeien.

Voor geïnteresseerden: op zondag 12 november geeft Judith Koelemeijer om 14:30 uur een lezing over haar biografie in de Nieuwe Kerk. Zie www.rotary.nl/activiteiten voor meer informatie.

Judith Koelemeijer, Etty Hillesum, het verhaal van haar leven
Amsterdam: Balans, 2022
ISBN: 978 94 638 2174 2 | 34,95