In de middeleeuwse kerk van Zweeloo, een dorpje tussen Beilen en Emmen, staat een bijzondere houten preekstoel uit het jaar 1702. Het is de enige kansel in een Drentse kerk waarop Bijbelse verhalen staan afgebeeld: op alle vijf kanten van de preekstoel zit een eikenhouten paneeltje met zo’n afbeelding. Het zijn echt paneeltjes, want elk is slechts zo’n vijftig centimeter lang en zo’n zeventien centimeter hoog en het zijn geen kunstige meesterwerken, daarvoor zijn ze veel te lomp, veel te onhandig gesneden. Maar toch, alle vijf zijn ze boeiend, misschien juist door hun eenvoud.

Over deze preekstoel en het houtsnijwerk is niet veel bekend en we weten niet wie de onderwerpen voor de panelen uitzocht en waarom juist deze vijf onderwerpen gekozen zijn. Daarnaast is onduidelijk wie de opdracht gaf voor het timmeren van de kansel en dus ook voor het houtsnijwerk. Wel staan helemaal onderaan, op de voet waar de preekstoel op rust, bijzondere aanwijzingen: de datum 12 oktober 1702 en maar liefst twee initialen: WHB en THB. Wellicht zijn dit de initialen van de makers van de kansel en tegelijk ook de makers van de panelen. En aan deze letters te zien, lijken dat broers geweest te zijn. In een oude vermelding over de preekstoel uit het jaar 1844 wordt eveneens gesproken van twee broers, afkomstig uit Hoogeveen, maar of dat klopt is erg onzeker.

Twee timmerlieden, twee houtsnijders; het past bij de panelen, want de vijf panelen samen vormen geen eenheid. Drie panelen lijken wel bij elkaar te horen, want die drie verwijzen elk naar een bijbels verhaal. Terwijl de twee andere waarschijnlijk met z’n beiden weer een heel eigen verhaal vertellen.

En dan nog, we weten niet of de afbeeldingen nog altijd op hun oorspronkelijke plek hangen. Hun volgorde is nogal vreemd en bij die drie afgebeelde bijbelverhalen valt dit meteen op: Als eerste zien we helemaal links Elia met de raven, daarna staat op het vierde paneel David met Saul, en op het vijfde en laatste paneel zijn twee verspieders te zien. Het is een heel andere volgorde dan verwacht, het doorbreekt de volgorde zoals die in de Bijbel staat.

Tja, en willekeurig tussen die drie panelen in hangen nu twee anderen, twee die wellicht op hun beurt verwijzen naar het scheppingsverhaal.

Hoe het ook zij: alle onduidelijkheid geeft tegelijk nieuwe ruimte, ruimte om zelf na te denken over deze oude en boeiende afbeeldingen. En misschien gaan we dan als vanzelf ook nadenken over de betekenis van die oude en boeiende verhalen voor onszelf, voor ons als mensen uit 2024.

De komende tijd wordt ingegaan op elk van de vijf panelen.

Hulp bij het vinden van de samenhang tussen de panelen gaf Reindert Graaff, de foto’s zijn gemaakt door Jan Bos.